دکتر حمید عابدی‌ها در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره نامگذاری هشتم مرداد به عنوان روز شعر آئینی اظهار کرد: تاریخ ادبیات فارسی سبقه ای طولانی دارد که ادبیات شفاهی دارای پیشینه‌ای چندین هزار ساله و ادبیات مکتوب نیز سده‌های متمادی را تا امروز پشت سر گذاشته است.
وی ادامه داد: در این راستا می‌توان گفت بخش یسنا از کتاب اوستا نیز حس و حالی ادبی دارد و این روند و نیز اگر ادبیات فارسی را به پیش و پس از اسلام تقسیم کنیم باید اذعان کرد که ادبیات پسا اسلام وزن بالاتری دارد و ادبیات پیش از اسلام وزن زبان شناسانه می‌یابد.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور قزوین ادامه داد: تولد ادبیات آئینی به شکلی که امروز می‌شناسیم را باید به مدیحه‌هایی که در رسای پیامبر اسلام، اصحاب ایشان، خلفای راشدین، ائمه و … نسبت داد. پس از مسلمان شدن ایرانیان اشعار به خصوص در نعت پیامبر مکرم اسلام و نیز ائمه بالاخص امیر مؤمنان و سید الشهدا (ع) بخش اعظم این اشعار را به خود اختصاص داد و به این موضوع نیز باید توجه داشت که با توجه به علاقه ایرانیان به امیرالمومنین (ع) اشعار در رسا و مدح ایشان بیشتر از اشخاص دیگر به چشم می‌آید تا این نقطه که می بی نم اشعار عرفانی در مدح حضرت امیر در ادبیات فارسی وزن خاصی دارد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: پرداختن به ادبیات آئینی در اشعار فارسی را می‌توان از قرن پنجم هجری شمسی با مطالعه اشعار سنایی مشاهده کرد و در قرن دهم با سروده محتشم کاشانی اوج و توجه ویژه به این بخش را شاهد هستیم، در واقع همه شاعران فارسی گوی توانمند که سرآمد زمان خود بوده اند نیز در این زمینه خودآزمایی کرده اند.
عابدی‌ها تاکید کرد: باید توجه کرد به جز مدح پیشوایان دینی در ادبیات ما توحیدیه های ارزشمندی سروده شده که آنها هم در دسته اشعار آئینی قرار می‌گیرند، برای مثال نظامی در آغاز منظومه خود به مدح باریتعالی پرداخته و در اشعار فردوسی نیز این نکته کاملاً مشهود است.
وی ابراز کرد: از سوی دیگر ما اشعار و ابیات مقتبس از قرآن، آیات و روایات را در اشعار پارسی شاهد هستیم برای مثال در بیت «آسمان بارِ امانت نتوانست کشید، قرعهٔ کار به نامِ منِ دیوانه زدند» حافظ به آیه ٧٢ سوره احزاب اشاره دارد که می‌گوید «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَیْنَ أَن یَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنسَانُ ۖ إِنَّهُ کَانَ ظَلُومًا جَهُولًا».
این استاد ادبیات فارسی گفت: علاوه بر مثال‌های یاد شده درج و تضمین و تلمیح به آموزه‌های اسلامی و آیات و روایات به خوبی در اشعار دیده می‌شود و بنا بر این توحیدیه ها، مدح پیامبر و ائمه و … و نیز اشاره به مضامین دینی همگی ذیل ادبیات آئینی قرار می‌گیرد.
عابدی‌ها با اشاره به ترجیع بند محتشم کاشانی و ماندگار شدن این شعر و وام گرفتن سایر شعرای آئینی از این شعر اثرگذار بیان کرد: سه عامل در شعر محتشم وجود دارد که باعث ماندگاری آن شده و باید به این عوامل دقت ویژه ای داشت، در ابتدا باید به خلوص شاعر در سرودن این شعر توجه کرد که سبب جاودانگی آن شده، بلاغت و ارزندگی شعر که ذائقه عموم مردم نیز آن را پسندیده و موجب تکرار آن شده و در نهایت وجه سایر هنرمندان در عرصه‌ها و رشته‌های مختلف به این شعر که به مانا بودن آن کمک کرده است.
وی ادامه داد: بیش از ۴۰۰ شاعر فارسی گو نظیره ای بر شعر محتشم سروده اند و خوش نویسان، معماران و … وامدار این شعر در هنر خود شده اند و چشم بیننده هم در نقاط مختلف از جمله سر در هیئت مذهبی و حسینیه‌ها و… به آن عادت کرده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور قزوین تبیین کرد: شعار آئینی از ۴۵۰ سال پیش و از زمان حکومت صفویان تا امروز روی عزاداری‌های مردم تأثیر جدی داشته است با این حال باید گفت این روند تأثیرگذاری سیر نزولی طی کرده است، روزی مردم منتظر بودند تا شاعران مرثیه و مدیحه سرایی کنند ولی امروزی تمرکز اصلی از روی شعر و شعرا نیست.
عابدی‌ها اضافه کرد: در حال حاضر این مداحان و روضه خوان‌ها هستند که اشعار را انتخاب می‌کنند و مردم هم همان‌ها را می‌شنوند، ذائقه و طبع مردم در صورتی که اشعار با کیفیت به این دستگاه اضافه نشود تغییر می‌کند و باید در این زمینه مراقبت به عمل آید تا اشعار عاشورایی کوچه و بازاری نشود.
وی خاطر نشان کرد: در سال‌های گذشته رهبر معظم انقلاب بر این مسئله تاکید کرده اند و همین موضوع هم سبب شده است شاعران خوش قریحه جوان مرثیه و مدیحه‌های با کیفیتی ارائه کنند و این امر با استقبال علما و مداحان زعیم قرار گرفته است.
نظر شما